De helleborus, ook wel bekend als nieskruid of de kerstroos, is geliefd wegens zijn vroege bloei in de winter. Ze zijn een van de weinige vaste planten die in de winter al tot bloei komen. De bloemen hebben een roosachtige vorm met een groot blad onderin de plant. Ondanks de naam ‘kerstroos’ en de roosachtige bloei van de plant, is de plant totaal niet gerelateerd aan de rozenfamilie. Er zijn twintig verschillende soorten van de helleborus en meer dan 200 cultivars waardoor je keus hebt in verschillende kleuren; geel, groen, blauw, roze, zwart en wit zijn enkele kleuren waar je uit kunt kiezen. Dit maakt dat de plant een ontzettend leuke toevoeging aan je tuin kan zijn.
Helleborus soorten
De helleborus is onderdeel van de ranonkelfamilie. Er zijn twintig verschillende soorten van de plant en meer dan 200 cultivars. Niet elk soort is echter goed geschikt voor nederlands klimaat. De bekendste soorten in Nederland zijn de helleborus niger (kerstroos), helleborus argutifolius en de helleborus orientalis (lenteroos). De argutifolius en orientalis kunnen prima als tuinplant worden gebruikt. De helleborus niger is lastiger te onderhouden als tuinplant maar doet het binnen erg goed in een pot.
Kerstroos (Helleborus niger)
De helleborus niger is in Nederland beter bekend als de kerstroos. Hoewel de naam doet vermoeden dat de plant bloeit tijdens kerst, is dit niet het geval als je de plant in je tuin zet. In de tuin bloeit de plant van februari tot eind april. Indien die binnenshuis onder de juiste omstandigheden wordt gezet komt die vaak wel met kerst tot bloei. Enkele bekende cultivars van de helleborus niger zijn:
- Helleborus niger ‘Potter’s Wheel’
- Helleborus niger ‘HGC Jacob’
- Helleborus niger ‘Christmas Carol’
Lenteroos (Helleborus orientalis)
De helleborus orientalis wordt ook wel de lenteroos genoemd. Dit is tevens de variant die het meest gebruikt wordt in de tuin. De plant heeft ontzettend veel cultivars in diverse kleuren; rood, geel, bijna zwart, groen, wit, noem het maar op. Daarnaast zijn er ook cultivars met gespikkelde bloemen welke erg geliefd zijn bij de helleborus liefhebbers. De lenteroos bloeit van februari tot eind maart. In Nederlands is de lenteroos erg mooi groenblijvend als die niet in bloei is. Enkele bekende cultivars van de orientalis zijn:
- Helleborus orientalis ‘Red Hybrids’
- Helleborus orientalis ‘Spotted Hybrids’
- Helleborus orientalis ‘Pink’
Corsicaanse kerstroos (Helleborus argutifolius)
De helleborus argutifolius wordt ook wel de Corsicaanse kerstroos genoemd vanwege zijn oorsprong uit Corsica. De argutifolius is vooral opvallend vanwege zijn groene bloei die erg mooi afsteken tegenover zijn leerachtige, groene blad. Het blad is wintergroen en de plant bloeit van februari tot april. De plant is iets groter dan de meeste helleborus soorten en wordt als die volwassen is ongeveer 20 tot 30 centimeter hoog.
Helleborus planten
Helleborus houdt van een vruchtbare, goed doorlatende grond. De beste standplaats voor de helleborus is half-schaduw, maar hij kan ook in de luwte van hoge bomen geplaatst worden. Je kan bij het aanplanten de grond het best vermengen met compost. Hoe meer organisch materiaal bij de grond zit, hoe rijker de bloei wordt. Nieskruid wortelt zich diep, dus zorg voor een groot gat en maak de grond aan de onderkant van het gat wat losser. Dit zorgt ervoor dat de wortels zich gemakkelijk kunnen vormen. Plant de helleborus net zo diep als ze in de pot stonden. Zorg ervoor dat na het aanplanten de plant voldoende water krijgt, maar zorg niet voor natte voeten. Indien je er meerdere naast elkaar wilt plaatsen moeten de planten een plantafstand van ongeveer 60 centimeter hebben. Let er bij het aanplanten goed op dat je de kerstroos direct op de juiste plaats zet. De plant kan namelijk slecht tegen een verplanting.
Wanneer helleborus planten
In principe kan de helleborus in elk seizoen met uitzondering van de zomer geplant worden. De beste periode om nieskruid te planten is echter van september tot november. De plant is dan nog niet in bloei en het heeft in deze periode meestal nog niet gevroren. Dit geeft de plant genoeg tijd om wortels te schieten zodat die rond februari volledig klaar is voor zijn bloei.
Helleborus verplanten
Helleborus houdt er niet van om verplant te worden. Indien je dit toch moet doen is eind augustus/begin september de ideale tijd om de plant te verplaatsen. Zorg bij de verplanting ervoor dat je de gehele plant opgraaft en de aarde van de plant afspoelt. Vervolgens zet je de plant in een vruchtbare grond van veel organisch materiaal. Let er goed op dat de plant voldoende water krijgt, de helleborus heeft voldoende water nodig om zich aan te sterken. Hou er wel rekening mee dat ze soms langer de tijd nodig hebben om te herstellen van de verplaatsing.
Helleborus verzorgen
Als de helleborus op de juiste standplaats staat, hoeft deze niet veel onderhoud meer te krijgen. Zorg tijdens droge periodes allereerst dat de plant voldoende water krijgt, zeker in het eerste jaar. Naarmate de plant wat ouder wordt kan die ook beter met droogte omgaan, dus dan hoef je ze alleen bij lange periodes van droogte extra water te geven. Jaarlijks kan je wat extra vruchtbare tuingrond bij de bestaande grond mengen, zodat de plant genoeg voedingsstoffen binnen blijft krijgen. Verder is het verstandig jaarlijks het oude blad weg te knippen zodra er bloemknoppen komen. Het blad zit hierdoor de bloemen niet in de weg en het zorgt dat er een mooi, nieuw blad gevormd kan worden.
Helleborus snoeien: oude blad wegknippen
De bloemknoppen van de helleborus zelf hoeven niet gesnoeid te worden. Wat je echter wel weg kan knippen is het oude blad van de helleborus. Deze worden tijdens de winter vaak minder mooi en soms kan het oude blad zelfs ziek zijn. Wanneer je dit afknipt met een snoeischaar voorkom je dat ziekte verder verspreid en stimuleer je de vorming van een mooi nieuw fris blad. Het blad knip je helemaal tot aan begin van de grond af. Het blad kan meestal vanaf begin februari al afgeknipt worden. Let er echter wel goed op dat voordat je alles afknipt er wel al nieuw blad aan het vormen is.
Let op: helleborus is licht giftig
De naam van de helleborus komt niet uit de lucht vallen; helle komt van het Griekse woord hellein, wat doden betekent en borus komt van ‘bora’ wat voedsel betekent. Nu is de plant zeker niet dodelijk, maar is deze wel licht giftig. Hoewel de plant geen ernstige gevolgen met zich meebrengt, is het verstandig om wanneer je aan de slag gaat met de plant altijd tuinhandschoenen te dragen om huidirritaties te voorkomen. Let er ook goed op dat de planten niet worden opgegeten door kinderen of huisdieren.
Helleborus vermeerderen
Helleborus is op twee manieren te vermeerderen; door te zaaien of door scheuten te scheuren. De gemakkelijkste manier is echter door de plant zichzelf uit te laten zaaien. Eind mei zijn de zaaddozen van de uitgebloeide helleborus meestal volgroeid en en zullen ze hun zaad rond de plant spreiden. De zaailingen die hieruit voortkomen zien er bijna altijd een stuk anders uit dan de moederplant. De nieuwe planten hebben vervolgens zo’n twee tot drie jaar nodig om tot een mooie bloei te komen.
Helleborus combineren
Helleborus is een plant die zich uitstekend leent om mee te combineren. Doordat de plant in zo ontzettend veel kleuren te verkrijgen is, zijn er ontzettend veel leuke kleurcombinaties mogelijk met andere planten. Doordat zijn oorsprong in het bos ligt, past de plant uitstekend in een bostuin. Ook valt die erg goed te combineren in een winter border. Enkele planten voor in een winter border waar die erg leuk mee combineert zijn:
- Sneeuwklokje (Galanthus nivalis)
- Alpenviooltje (Cyclamen coum)
- Slangenbaard (Ophiopogon)
Ook in een normale border valt de helleborus erg leuk te combineren. Enkele planten waar die hierin goed combineert zijn:
- Kaukasisch vergeet-mij-nietje (Brunnera macrophylla)
- Hartlelies (Hostas)
- Purperklokje (Heuchera)
- Schuimbloem (Tiarella)