De kardinaalsmuts, ook wel bekend als de kardinaalshoed, is een zeer geliefde plant in de tuin. De bloemen van de plant zijn klein, zeer kleurrijk zien er vrolijk uit. Het blad van de plant is ongeveer 5 tot 15 centimeter groot en is getand. De plant heeft zijn naam te danken aan zijn vrucht, die de vorm van de hoed van Rooms-katholieken kardinalen aanneemt. Let goed op: de vruchten van de kardinaalsmuts zijn zeer giftig voor mensen en niet om op te eten! Bijna alle soorten van de plant zijn insect en vogel vriendelijk; er komen bijen, vlinders en vogels op af. Er zijn meer dan 170 verschillende soorten van de euonymus waarvan ongeveer 30 soorten goed geschikt zijn voor Nederlands en Belgisch klimaat. Er zijn bladverliezende en groenblijvende soorten en ze komen in verschillende groottes voor. De bladverliezende soorten zijn veelal geliefd wegens de prachtige herfstkleuren die het blad met zich meebrengt. De groenblijvende soorten kunnen daarentegen uitstekend als haag worden gebruikt. Het is dus voor de aankoop belangrijk om goed te onderzoeken wat voor soort je neemt, zodat je niet voor verrassingen komt te staan.
Kardinaalsmuts soorten
De euonymus is een geslacht van de kardinaalsmutsfamilie (celastraceae). In totaal zijn er meer dan 170 verschillende soorten euonymus over de wereld verspreid. Van deze 170 soorten zijn er ongeveer 30 soorten goed geschikt voor het klimaat rondom de Benelux. Tussen deze soorten wordt onderscheid gemaakt tussen de bladverliezende en groenblijvende soorten. De meeste bladverliezende soorten doen het zeer goed tijdens de herfst wegens de prachtige herfsttinten die ze met zich meebrengen. De groenblijvende soorten zijn daarentegen geliefd wegens het smalle blad en de toepassing als haag. Hieronder worden de 6 meest voorkomende kardinaalshoed soorten besproken.
Euonymus fortunei
De euonymus fortunei is het populairste soort van de kardinaalsmuts doordat deze ontzettend breed inzetbaar is. De plant kan dienen als solitaire plant, bodembedekker, klimplant, en als kleine haag. Het is een kruipende plant en aan de takken van de euonymus groeien wortels, waardoor die kan klimmen. Ook kan die in pot worden gehouden. Het is een groenblijvend soort en telt vele cultivars met een meerkleurig blad. Afhankelijk van de cultivar, wordt de plant tussen de 25 en 100 centimeter groot. Euonymus fortunei is zeer onderhoudsvriendelijke en kan zowel in de schaduw als zon worden geplaatst. Kortom; in elke tuin is er wel een plekje voor de plant!
Leestip: Euonymus fortunei planten & verzorgen
Euonymus japonicus (Japanse kardinaalsmuts)
Toen er grote buxus plaag was door de buxusrups en mot zocht men direct naar alternatieven. Al snel kwam men bij de japanse kardinaalsmuts uit. De plant groeit prachtig rechtopgaand. Een ideale haagplant, maar de plant kan ook prima als solitaire struik staan. Door de jaren heen is de plant doorontwikkeld en heeft deze nu diverse cultivars. Voordeel van de Euonymus japonicus is dat sommige van deze cultivars groter kunnen worden dan de euonymus fortunei, waardoor je een haag kunt maken tot wel 200 centimeter hoog. Let er wel goed op welke cultivar je haalt, sommige cultivars van de euonymus japonicus worden niet groter dan 50 centimeter hoog. Daarnaast is de plant niet geschikt als klimplant en bodembedekker, doordat de takken van de plant niet wortelen en de plant opgaand in plaats van kruipend is.
Leestip: Euonymus japonicus planten & verzorgen
Euonymus planipes (Siberische kardinaalsmuts)
De siberische kardinaalsmuts is een bladverliezend soort dat opvalt wegens zijn bladeren die tijdens de herfst verkleuren naar purperrood en oranjerood. Naast de prachtige verkleuring van de bladeren heeft de plant opvallende rode zaaddozen met oranje vruchten erin, welke kleurrijk ogen. De euonymus planipes kan, mits je deze goed verzorgt, na verloop van tijd vrij groot worden en tot wel 400 centimeter hoog en 300 centimeter breed worden. Het kan dus een kleine boom worden. Je kan de plant gelukkig gemakkelijk kleiner houden door de plant eenmaal per jaar te snoeien.
Leestip: Euonymus Planipes planten & verzorgen
Euonymus europaeus (Wilde kardinaalsmuts)
De euonymus europaeus is een soort dat, zoals de wetenschappelijke naam al doet vermoeden, van oorsprong uit Europa komt. De wilde kardinaalsmuts komt in Nederland van nature voor, vooral in de duinen en het rivierengebied. De plant is bladverliezend en wordt zo’n 300 centimeter hoog en breed. De plant is dus niet geschikt voor een kleine tuin. Hoewel de wilde kardinaalshoed door het jaar heen vrij anoniem door het leven gaat, springt die in de herfst volop uit met zijn prachtige herfstbladeren.
Leestip: Euonymus europaeus planten & verzorgen
Euonymus phellomanus
De euonymus phellomanus onderscheidt zichzelf door zijn dichte vertakkingen en de roze kleur van de vrucht. Daarnaast zijn de takken en twijgen zeer decoratief wegens kurklijsten. De plant heeft een eivormig blad en is bladverliezend. Hoewel de euonymus phellomanus ook in half-schaduw kan staan, komt deze het beste tot zijn recht in de volle zon. De bladeren van de plant verkleuren namelijk het mooist wanneer deze in de volle zon staat. Hierdoor komen de plant zijn herfstkleuren pas echt tot zijn recht. De euonymus phellomanus is een vrij grote plant en wordt tot 250 centimeter hoog.
Euonymus alatus (Gevleugelde kardinaalsmuts)
De euonymus alatus is een van de redenen waarom de kardinaalsmuts als sierheester voor de herfst wordt gezien. De bladeren verkleuren in de herfst naar een prachtige, vuurrode kleur. In Amerika wordt de plant niet voor niets ‘burning bush’ genoemd; er zijn weinig planten die zo fel kleuren als de euonymus alatus. De gevleugelde kardinaalsmuts heeft zijn naam te danken aan zijn takken waar als het ware vleugels als zijtakken aan groeien. Het is een bladverliezend soort van de kardinaalsmuts, waardoor je het in de winter zonder bladeren zal moeten doen. Dit is echter geen reden tot zorg; ook zonder bladeren ziet de plant er nog sierlijk uit. De euonymus alatus is geen kleine plant; afhankelijk van de standplaats en het klimaat kan de plant 4 meter hoog worden. Binnen Nederlandse tuinen blijft die echter meestal tussen de 200 en 250 centimeter hoog. Er bestaat daarnaast ook nog een cultivar van de plant die wat kleiner en compacter is, waardoor die ook geschikt kan zijn voor de kleinere tuinen.
Leestip: Euonymus alatus planten & verzorgen
Vormen kardinaalsmuts
De kardinaalshoed is ontzettend veelzijdig te gebruiken. Doordat er ontzettend veel verschillende soorten kardinaalsmuts zijn komen ze in verschillende vormen en maten. Zo zijn er soorten die het zeer goed doen als solitaire struik, klimplant, bodembedekker en zijn er zelfs soorten die als (kleine) haag kunnen dienen. De plant is daarnaast op stam verkrijgbaar, wat zeer sierlijk kan staan. Doordat er zo veel verschillende vormen van de kardinaalshoed zijn worden alle vormen hieronder kort toegelicht.
Kardinaalsmuts als struik
De kardinaalsmuts wordt vaak gebruikt als solitaire struik binnen Nederlandse tuinen. De plant is verkrijgbaar in verschillende groottes, waarvan sommige tot wel 4 meter hoog en breed kunnen worden. Gelukkig zijn er ook kleinere varianten die ook prima op zichzelf kunnen staan. Er zijn twee verschillende opties waarvoor je kunt gaan; voor een groenblijvende soort en een bladverliezend soort. De bladverliezende soorten worden meestal als solitaire struik gebruikt wegens de prachtige herfstkleuren die het blad van de planten met zich meebrengen. Met de groenblijvende soorten kan daarentegen een stuk makkelijker gecombineerd worden met andere planten en heb je heel het jaar door een groene tuin.
Kardinaalsmuts als (kleine) haag
Sommige soorten kardinaalshoed kunnen uitstekend als haag dienen. Ze worden veelal gezien als een zeer goede vervanger voor de buxus. De soorten die als haag worden meestal tussen de 50 centimeter en 100 centimeter hoog. Er zijn echter cultivars die na verloop van tijd tot 200 centimeter hoog kunnen worden. Indien je een haag wilt die groter is en je privacy waarborgt kan je beter voor de glansmispelhaag gaan of een klimrek plaatsen. De groenblijvende soorten zijn beter geschikt als haag dan de bladverliezende soorten. De japanse kardinaalsmuts (euonymus japonicus) of euonymus fortunei zijn de soorten die het meest geschikt zijn als kleine haag.
Kardinaalsmuts als klimplant
De euonymus fortunei groeit met hechtwortels naar boven toe. Hierdoor kan deze, wanneer je hem tegen een muur, schutting of klimrek aanzet, ook heel goed als klimplant worden gebruikt. Je moet er hierbij wel goed op letten dat je de plant opgaand opbindt, gezien de euonymus fortunei geen natuurlijke klimmer is. Als klimplant kan de kardinaalsmuts tot wel 2 meter hoog worden onder de juiste begeleiding. Middels een klimrek kan je er dus na verloop van tijd ook een grotere haag van maken.
Kardinaalsmuts als bodembedekker
De euonymus fortunei is de meeste geschikte optie als bodembedekker doordat dit kruipende planten zijn. De plant heeft verschillende cultivars die als bodembedekker kunnen worden gebruikt. Veel van deze soorten hebben een hoogte van 30 tot 100 centimeter en hebben een brede, horizontale groeiwijze. Let er bij aankoop wel goed op welk soort je precies neemt, omdat er ook cultivars tussen zitten die twee meter hoog en breed kunnen worden.
Kardinaalshoed op stam
De kardinaalshoed op stam is misschien wel de mooiste versie van de plant. De plant ziet er in principe net zo uit als een struik variant, met het verschil dat deze speciaal op een stam zijn gekweekt. Hierdoor komt het er als een mooi klein boompje uit te zien, terwijl het wel qua blad, bloei en vrucht dezelfde eigenschappen als de normale kardinaalshoed heeft. Een groot voordeel is dat de plant gemakkelijk in pot kan blijven staan, waardoor je de plant overal kan neerzetten. Balkon of terras zijn hierbij niet uitgezonderd. Er zijn meerdere soorten kardinaalshoed die verkrijgbaar zijn op stam.
Kardinaalsmuts planten
De kardinaalsmuts is gelukkig niet veeleisend. De plant is zeer onderhoudsvriendelijk, is winterhard en alle soorten kunnen zowel in half-schaduw als volle zon geplaatst worden. De euonymus fortunei kan zelfs in de schaduw geplaatst worden. Hoewel de standplaats voor de groenblijvende soorten niet veel uitmaakt, maakt dit voor de bladverliezende soorten wel uit. De beste standplaats voor de bladverliezende soorten kardinaalsmuts is in de volle zon. Hoe meer zon er namelijk schijnt op de bladeren van de bladverliezende soorten, hoe mooier de bladeren van de plant verkleuren tijdens de herfst. Let er daarnaast op dat je de planten genoeg ruimte geeft om te groeien, daar sommige soorten van de kardinaalshoed behoorlijk groot kunnen worden. Hoewel de grondsoort voor de plant in principe niet veel uit maakt, gezien de plant op bijna elke grond goed kan groeien, geeft die een voorkeur aan een niet te droge, humusrijke grond.
Kardinaalsmuts aanplanten
Een kardinaalsmuts in pot kan je in principe het gehele jaar door aanplanten, behalve wanneer het vriest of wanneer het gaat vriezen. Wanneer de plant in volle grond is gekweekt kan je deze het beste tussen maart en april, of tussen september en oktober in de grond zetten. In deze periodes kan de plant zich het beste focussen op het aanmaken van wortels. Zorg ervoor dat de plant de eerste twee jaar een ruime hoeveelheid water krijgt. Zodra de wortels diep genoeg geschoten zijn, kan de plant zelf de warme periodes doorkomen (behalve in het geval van extreme droogte). Tuinhandschoenen zijn tevens aan te raden bij het aanplanten, door de giftigheid van de plant.
Tuinhandschoenen aangetrokken? Graaf een gat dat net zo hoog is en tweemaal zo breed is als de kluit. Voeg wat bemeste tuinaarde toe aan de grond en dompel de wortels van de plant onder in een emmer water. Zet de plant vervolgens in het uitgegraven gat. Zorg ervoor dat het grondniveau ongeveer tot 2 centimeter boven de kluit uitkomt. De kluit mag in ieder geval niet boven de grond uitkomen. Stamp de aarde aan en zorg er vervolgens voor dat je de plant van voldoende water voorziet.
Bloeitijd kardinaalsmuts
Vaak wordt gedacht dat de vruchten van de kardinaalshoed van de bloei zijn, maar dit is niet juist. De echte bloemen van de plant verschijnen tussen mei en juli en bloeien met witte of groengele bloemen. Hoewel de echte bloemen van de plant vrij onopvallend zijn, bloeien de meeste kardinaalsmuts soorten tussen mei en juli. De vruchten zullen vervolgens na de bloei komen, meestal tussen juli en oktober (afhankelijk per soort).
Kardinaalsmuts verplaatsen
Hoewel het niet ideaal is voor de plant, is het mogelijk om de kardinaalshoed te verplaatsen. Over het algemeen geldt dat hoe langer de plant op zijn plek staat, hoe moeilijker het voor de plant wordt om verplaatst te worden. Wanneer een kardinaalsmuts langer dan vijf jaar op een plek staat is het verstandiger om de plant niet meer te verplanten. Indien het echter noodzakelijk is om de plant te verplaatsen, kun je dit het beste tijdens de herfst doen, tussen eind september en oktober. Dit is de periode dat de plant zijn focus niet naar de bloei gaat en deze zijn focus kan leggen op het aanleggen van wortels. Geef na het verplaatsen extra water, snoei de plant met een derde terug en voeg wat humusrijke grond bij de plant. Hou er echter wel rekening mee dat een verplaatsing altijd zwaar is voor een plant en deze soms lang de tijd nodig heeft om te herstellen.
Verzorging kardinaalsmuts
De kardinaalsmuts behoeft, wanneer deze op de juiste standplaats staat, weinig onderhoud. De eerste twee jaar moet de plant van extra water worden voorzien, doordat de wortels nog niet diep genoeg zijn geschoten. Na de eerste twee jaar zijn de wortels diep genoeg geschoten, waardoor die in principe op zichzelf kan leven. Alleen bij langdurige droogte dient de plant nog van water te worden voorzien. Verder is het verstandig om de plant eenmaal per jaar te snoeien om de plant in vorm te houden. Na de snoei is het aan te raden om de plant te bemesten.
Kardinaalsmuts bemesten
Voor een optimale staat van de plant kan de kardinaalshoed het beste eenmaal per jaar bemest worden. Hiermee zorg je ervoor dat de plant een goede groei behoudt en dat de plant er mooi uit blijft zien. De bemesting van kardinaalshoed dient direct na de snoei plaats te vinden. Dit kan je het beste doen met organische meststoffen. Zorg dat je de bemesting goed met de huidige grond mengt voor een optimaal resultaat.
Groeisnelheid kardinaalsmuts
De kardinaalsmuts is geen snelle groeier. Dit is ook een van de redenen waarom de kardinaalshoed een populaire haagplant is; je hoeft de plant niet jaarlijks een extreem grote snoeibeurt geven. Zo groeit de euonymus japonicus slechts 10 tot 20 centimeter per jaar en groeit de euonymus fortunei 20 tot 30 centimeter per jaar. Wanneer je de plant jaarlijks blijft bemesten zorg je ervoor dat de plant goed blijft groeien.
Is kardinaalsmuts winterhard?
Alle soorten kardinaalsmuts zijn winterhard voor Nederlands klimaat. Sommige soorten kunnen zelfs een temperatuur tot -30 °C aan. Je hoeft je in de winterperiode dus absoluut geen zorgen te maken over de plant.
Is kardinaalsmuts wintergroen?
Er zijn zowel groenblijvende soorten als bladverliezende soorten kardinaalsmuts. De euonymus japonicus en fortunei zijn de meest bekende groenblijvende soorten. De euonymus alatus, planipes, europaeus en phellomanus zijn de meest bekende bladverliezende soorten. Bij aankoop dien je goed op te letten welk soort je koopt, zodat je niet voor verrassingen komt te staan.
Let op: kardinaalsmuts is giftig
Voordat je aan de slag gaat met de plant is het belangrijk te weten dat de kardinaalsmuts giftig is. Zorg dat je altijd met tuinhandschoenen te werk gaat wanneer je met de plant aan de slag gaat. Alle onderdelen van de plant zijn giftig bij inname door de mens, maar de vruchten zijn het meest giftig. Het consumeren van de vrucht van de plant kan sufheid, braken en buikkrampen veroorzaken. Vogels daarentegen zijn dol op de vruchten van de plant. Zorg nadat je aan de slag gegaan bent met de plant dat je de tuinhandschoenen goed reinigt en was voor de zekerheid je eigen handen ook nog eens extra. Dat gezegd hebbende; zolang je de plant niet consumeert is kardinaalsmuts ondanks zijn giftigheid een prachtige toevoeging aan de tuin.
Kardinaalsmuts snoeien
De kardinaalsmuts herstelt zich gemakkelijk van een snoeibeurt. De plant kan het best eenmaal per jaar gesnoeid worden, aan het begin van de lente. Het is een langzame groeier, dus hou er rekening mee dat je niet te veel van de plant af snoeit. Hoewel veel tuinlui de plant als haag in bepaalde vormen snoeit, gedijt de plant het best wanneer deze in zijn natuurlijke vorm blijft. Knip bij het snoeien de takken een klein stukje terug zodat de plant een mooie compacte vorm krijgt. Vervolgens kies je oude, slappe of slecht uitziende takken eruit en knipt deze tot de stam af om de plant uit te dunnen. Hierdoor gaat de plant weer nieuwe, gezonde takken aanmaken en verjongt de plant zich. Je kunt de kardinaalsmuts gemakkelijk snoeien met een snoeischaar. Na de snoei kan je de plant direct bemesting geven zodat die er weer gemakkelijk bovenop komt.
Kardinaalsmuts ziektes
De kardinaalsmuts is helaas, net zoals bijna alle planten, vatbaar voor ziektes. Er zijn twee ziektes die vaker voorkomen bij de kardinaalshoed: meeldauw en de taxuskever. Meeldauw is een schimmelziekte en komt veelal voort uit droogte. Meeldauw is makkelijk te herkennen; er komen witte vlekken op het blad. Wanneer de plant last heeft van de taxuskever zie je kleine hapjes uit de bladranden. Gelukkig zijn zowel meeldauw als de taxuskever te bestrijden.
Als laatste kan de plant soms ook nog last hebben van de spinselmot. Dit zijn vuil gele rupsen met aan beide kanten zwarte stippen. Hoewel deze beestjes vervelend zijn omdat ze het blad kaal eten, hoef je de plant hier niet persé tegen te bestrijden. De kardinaalshoed herstelt zich hier gemakkelijk van door nieuw blad aan te maken.
Kardinaalsmuts combineren
Doordat de kardinaalshoed in verschillende vormen komt, zijn er ontzettend veel mogelijkheden om de plant te combineren. Hierin wordt echter wel onderscheid gemaakt tussen de groenblijvende soorten en de bladverliezende soorten, doordat deze vrij verschillend van elkaar zijn. De groenblijvende soorten kunnen natuurlijk ook uitstekend met elkaar worden gecombineerd als haag. Enkele planten waar de groenblijvende soorten erg leuk mee combineren zijn:
- Japanse esdoorn
- Witte kornoelje
- Sneeuwklokje
- Hortensia’s
- Rhododendron
Enkele planten waar de bladverliezende soorten zeer leuk mee combineren zijn:
- Japans bloedgras
- Aster
- Lampenpoetsersgras
- Monnikskap
Kardinaalsmuts vermeerderen
De kardinaalshoed is op meerdere manieren te vermeerderen. Je kan kardinaalsmuts stekken, afleggen of zaaien. Stekken doe je door gezonde takken van de plant af te snijden en in de grond te stoppen. Zaaien door de pit van de vrucht in de grond te stoppen en goed water te geven. Je kan deze methodes het gehele jaar uitvoeren, behalve wanneer het vriest. Hoewel alle drie de methodes kunnen werken, is de gemakkelijkste en meest succesvolle manier om de plant te vermeerderen door stekken te nemen.