Aconitum, in Nederland beter bekend als de monnikskap, is een opvallende en schitterende verschijning in de tuin. De plant beschikt over lange stelen met daaraan losse trossen bloemen. Deze prachtige, maar ook zeer giftige plant, heeft zijn Nederlandse naam te danken aan zijn bovenste bloemblad; wanneer deze in bloei staat heeft die de vorm van een monnikskap. Er zijn veel verschillende soorten en cultivars waardoor ze beschikbaar zijn in verschillende kleuren; blauw, paars, geel, roze en wit zijn enkele kleuren waar je uit kunt kiezen. De bekendste is echter wel de blauwe monnikskap.
Monnikskap: een zeer giftige plant
Voordat je aan de slag gaat met een monnikskap plant is het belangrijk te weten dat veel soorten van de plant zeer giftig zijn. Het consumeren van de plant kan levensbedreigend zijn, dus let er heel goed op dat kinderen en huisdieren uit de buurt van de plant blijven. Ook bij aanraking met de blote huid kunnen al vervelende verschijnselen optreden dus ga ten allen tijden zeer voorzichtig met de plant om. Belangrijk als je aan de slag gaat met Aconitum is om te werken met tuinhandschoenen. Zorg als je klaar bent met de plant dat je de tuinhandschoenen goed uitwast of reinigt en was voor de zekerheid je eigen handen ook nog eens extra. Dat gezegd hebbende; als je voorzichtig met de plant omspringt is monnikskap ondanks zijn giftigheid een prachtige toevoeging aan de tuin.
Monnikskap soorten
Monnikskap is onderdeel van de Ranonkelfamilie (Ranunculaceae). Over heel de wereld bestaat het geslacht uit meer dan 300 soorten, waarvan de meeste in China voorkomen. De plant telt daarnaast ook nog vele cultivars. In Nederland komt alleen de gele monnikskap van nature voor, maar desondanks zijn er erg veel soorten die het ook erg goed doen binnen Nederlands klimaat. De bekendste soorten hiervan zijn de blauwe monnikskap (aconitum napellus), azuren monnikskap (aconitum carmichaelii ‘Arendsii’) en de gele monnikskap (aconitum vulparia). Deze zijn alledrie goed geschikt voor Nederlands klimaat en kunnen dus ook prima toegepast worden in de tuin.
Blauwe monnikskap (Aconitum napellus)
De aconitum napellus, beter bekend als blauwe monnikskap, is de meest bekende soort. Dit komt onder andere door zijn opvallende, helder violetblauwe bloei, maar ook door zijn rijke geschiedenis. Zo werd de plant vroeger weleens gegeven aan mensen die ter dood veroordeeld stonden en werden er mensen mee vergiftigd. Kortom; een zeer giftige alsook prachtige plant. De plant wordt circa 110 tot 130 centimeter hoog waarbij het blad tot een hoogte van ongeveer 60 centimeter bereikt. De bloeitijd van blauwe monnikskap is van juni tot augustus en de plant gedijt het best met een plek in halfschaduw. Verder is de plant goed winterhard voor Nederlands klimaat; hij kan overleven bij temperaturen tot -25 °C.
Azuren monnikskap (Aconitum carmichaelii ‘Arendsii’)
Aconitum carmichaelii ‘Arendsii’, in Nederland beter bekend als azuren monnikskap, heeft mooie karakteristieke blauwe bloemen. De plant lijkt qua uiterlijk erg op de blauwe monnikskap; de plant wordt ook circa 110 tot 13 centimeter hoog en het blad komt ook ongeveer tot een hoogte van 60 centimeter. De plant is echter niet in alles hetzelfde. Zo valt de bloei een stuk later; van september tot oktober. Ook zijn de bladeren van de plant donkerder groen dan die van de aconitum napellus en is de plant nog meer winterhard; hij kan temperaturen tot -35 °C verdragen. Wel is de plant, net als de meeste aconitum soorten, zeer giftig.
Gele monnikskap (Aconitum vulparia)
De aconitum vulparia, beter bekend als gele monnikskap, is de enige monnikskap die in Nederland in het wild voorkomt. Hoewel de plant zeer zeldzaam voorkomt, kan je hem vinden in Zuid-Limburg. De plant bloeit van juni tot augustus met lichtgele bloemen. De plant wordt iets kleiner dan de andere twee; circa 80 tot 100 centimeter hoog. De plant kan het best toegepast worden als bosplant onder volwassen bomen en heesters in de volle schaduw. Ook deze aconitum is wederom giftig, dus zorg dat je goed oppast wanneer je ermee aan de slag gaat.
Monnikskap planten
Monnikskap is naast zijn giftigheid gelukkig geen al te lastige plant. De beste standplaats voor de meeste soorten aconitum is halfschaduw maar ze kunnen ook in volle schaduw of volle zon geplaatst worden. Indien je ze in de volle zon wilt zetten moet je wel zorgen voor een extra goede vochthoudende bodem die het water goed doorlaat. De plant houdt van een voedingsrijke, humusrijke grond die goed vochthoudend is, maar ook goed doorlatend moet zijn. Dit omdat ze wintervocht niet goed verdragen. De plant zijn voorkeur gaat uit naar een leembodem, maar hij kan ook in andere grondsoorten geplaatst worden. Indien je er meerdere naast elkaar wilt plaatsen moet je zorgen voor een plantafstand van ongeveer 40 centimeter. Je kan er 7 tot 9 per vierkante meter plaatsen. Je kan monnikskap het best rond september (ver)planten.
Zorg bij het aanplanten van aconitum altijd dat je tuinhandschoenen draagt. De planten zijn zeer giftig en er kunnen vervelende verschijnselen optreden wanneer zowel de plant zelf als de wortels van de plant met blote huid in aanraking komt.
Tuinhandschoenen aangetrokken? Maak een plantgat ter grootte van de pot van de plant. Zorg bij het aanplanten dat je grond goed los zit. Indien de grond niet goed los zit schieten de wortels minder goed uit waardoor de plant zich moeilijker op zijn nieuwe plek kan settelen. Plantgat eenmaal gemaakt kan je wat bodemverbeteraar bij de grond toevoegen voor extra groeikracht. Vervolgens verwijder je de pot voorzichtig en zet je de plant in het gemaakte plantgat. Reinig vervolgens je tuinhandschoenen en zorg dat je je handen ook nog goed wast voor de zekerheid. Vervolgens hoef je de plant alleen nog maar van voldoende water te voorzien.
Monnikskap verzorging
Monnikskap heeft ieder jaar enige verzorging nodig. De plant heeft allereerst elk jaar voldoende meststof nodig om goed tot bloei te komen. Geef tweemaal per jaar organische bemesting aan de plant; tijdens het voorjaar en tijdens de bloei. Ook is de aconitum een plant die voldoende water dient te krijgen gedurende het jaar. Zeker in droge periodes goed opletten dat de plant voldoende water krijgt. Verder kan je de plant eenmaal per jaar gesnoeid worden. Wil je een optimale bloei behouden is het verstandig de plant eens in de 3 jaar te delen zodat je de plant weer verjongt.
Monnikskap snoeien
Om de plant te fatsoeneren en klaar te maken voor het volgend seizoen, kan je monnikskap het best eenmaal per jaar snoeien. Dit kan je het best aan het begin van het voorjaar doen. Dit is geen noodzakelijke snoei, maar stimuleert de groei voor het volgend seizoen wel. Knip met een snoeischaar de uitgebloeide stengels tot net boven de grond af. Verder kan je na de bloei de uitgebloeide bloemen nog afknippen. Ook dit is geen vereiste voor de overleving van de plant. Zorg tijdens het snoeien altijd dat je tuinhandschoenen draagt, vanwege de giftigheid van de plant.
Monnikskap vermeerderen
Monnikskap kan vermeerderd worden door te zaaien of te delen. De gemakkelijkste manier is door de plant te delen. Dit zorgt er ook nog eens voor dat je de moederplant jong houdt, waardoor die langer mee kan gaan. Voor de aconitum soorten die in de zomer bloeien dient dit te gebeuren in de herfst, na de bloei. Voor de monnikskap soorten die tijdens de herfst bloeien kan je dit het best in het voorjaar doen. Zorg bij het vermeerderen van de plan dat je ten allen tijden tuinhandschoenen draagt, gezien zowel de bloemen als de wortels van de plant zeer giftig zijn. Monnikskap vermeerderen doe je als volgt:
- Graaf de plant uit de grond
- Deel met een scherp mes de wortels van de plant op in een of meerdere stukken. Zorg ervoor dat je hierbij voorzichtig te werk gaat zodat je de plant niet beschadigt
- Kies de wortels die er het best uitzien uit en plant deze weer in een grond met veel voeding
- Geef de plant(en) voldoende water. Zeker de eerste twee maanden heeft de plant extra water nodig.
- Geniet van hoe je monnikskappen weer tot bloei komt!
Monnikskap combineren
Aconitum is uitstekend geschikt voor een bostuin, maar kan ook prima in een border worden gebruikt. De plant valt goed op tussen andere bloemen en laat zich ook prima combineren. Indien je de plant in een border wilt plaatsen is het wel aan te raden de plant niet aan de rand te plaatsen. Hiermee vermijd je contact met de plant en kan je met een gerust hart door je tuin heen lopen. Enkele planten waar de monnikskap erg leuk mee combineert zijn:
- Asters
- Engelse roos
- Duizendknoop (persicaria)
- Sedum
- Lampenpoetsersgras (pennisetum)
- Zonnehoed (echinacea)
- Ivoordistel (eryngium giganteum)