Wanneer & Hoe Zwarte Bes (Ribes Nigrum) Snoeien

Zwarte bes snoeien

De zwarte bessenstruik staat sierlijk in de tuin en levert een grote hoeveelheid aan zwarte bessen op. In tegenstelling tot de rode bes (aalbes) wordt de zwarte bes vaak niet los gegeten omdat zijn smaak vrij sterk en bitter is. Daarentegen wordt de zwarte bes wel ontzettend vaak gebruikt bij de verwerking van producten. Denk aan heerlijke zwarte bessensap, jam, likeur of cassis. De struik levert, wanneer deze goed verzorgd wordt, jaarlijks veel bessen op die je kan gebruiken. Een volwassen struik kan zo’n 4 tot 5 kilogram aan bessen opleveren. Om deze opbrengst jaarlijks vast te houden dien je de struik echter wel minimaal een keer per jaar te snoeien. In dit artikel lees je waarom, wanneer en hoe je de zwarte bessenstruik moet snoeien zodat je jaarlijks over een goede oogst beschikt.

Waarom snoeien?

De zwarte bessenstruik draagt zijn bessen voornamelijk op eenjarig hout. Wanneer je de struik niet snoeit zul je zien dat er jaar na jaar steeds minder bessen aan het hout zullen komen totdat de productie van bessen volledig stopt. Dit betekent dat als je elk jaar weer een goede oogst aan zwarte bessen wilt hebben, je de plant jaarlijks moet verjongen zodat deze weer nieuw, eenjarig hout aan gaat maken. 

Een andere belangrijke reden om de struik te snoeien is om de vorm van de struik mooi en functioneel te houden. Bijvoorbeeld wanneer een tak te ver is uitgelopen en zich op je looppad bevindt, kan dit een reden zijn om de struik terug te snoeien. Let er hierbij wel op dat je zo weinig mogelijk nieuw hout weg snoeit, omdat hierdoor de productiviteit van de bessen afneemt. 

Ook kan het bij een oudere struik voorkomen dat er dode of kruisende takken ontstaan. De dode takken kunnen simpelweg gesnoeid worden. De kruisende takken kunnen schuren tegen de andere takken en kunnen de groei belemmeren van andere takken. Van de kruisende takken kan je de oudste takken wegknippen. Je herkent nieuw hout aan zijn lichtbruine kleur, terwijl ouder hout een donkerbruine kleur heeft bij de zwarte bessenstruik.

Er is nog een belangrijk moment wanneer je de struik kan snoeien; vlak na het aanplanten van de struik tussen oktober en februari in. Hoewel het gevaarlijk lijkt een pas geplantte struik direct te snoeien zorgt het er bij de zwarte bessenstruik op de lange termijn juist voor dat het een gezondere plant wordt die meer op gaat brengen. Het eerste jaar zal je hierdoor geen bessen krijgen, je snoeit immers al het eenjarige hout weg, maar de daaropvolgende jaren zal je extra van je opbrengst kunnen genieten!

Wanneer zwarte bessenstruik snoeien

De beste periode om de zwarte bessenstruik te snoeien is tussen november en begin maart, waarbij de voorkeur uitgaat naar de periode dat het blad van de struik af is gevallen. Dit is de periode dat de struik in zijn ruststand zit waardoor die de snoei gemakkelijk kan verwerken. Sommige snoeien al direct na de oogst, wat ook mogelijk is, maar in principe is het beter om te wachten tot na de bladval. Dit omdat de plant ook na zijn oogst nog voedingssuikers in zijn takken op kan slaan. Wanneer je wacht tot na de bladval slaat de plant dus in principe meer voedingssuikers op, waardoor je het jaar daarop een hogere opbrengst hebt. Wanneer je de zwarte bessenstruik direct na de bloei snoeit slaat die deze extra voedingssuikers minder goed op, wat resulteert in een lagere opbrengst.

Zwarte bes onrijp en rijp

Hoe zwarte bes snoeien

Als de zwarte bessenstruik eenmaal meer dan een jaar in de tuin staat is er in principe maar een goede manier om de zwarte bessenstruik te snoeien. Er is echter nog een belangrijk moment wanneer je de struik op een andere manier kan snoeien voor een hogere opbrengst; na het aanplanten. Wanneer je de zwarte bessenstruik pas net hebt aangeplant dient deze alleen na het aanplanten op een andere manier gesnoeid te worden, daarna kan je vervolgens overgaan op de normale snoei. Heb je de struik al meer dan een jaar in de tuin staan? Dan kan je direct doorgaan naar de normale snoei. Hieronder worden ze beide besproken.

Snoeien na aanplanten

Alleen na het aanplanten tussen oktober en februari kan de zwarte bessenstruik op een andere manier gesnoeid worden. Dit doe je om een aantal gezonde gesteltakken te creëren die het geraamte van de struik zullen vormen. Hierdoor zal de struik het eerste jaar geen zwarte bessen geven, maar op de lange termijn zorgt dit voor een gezondere, betere plant. De snoei na het aanplanten ziet er als volgt uit:

  • Snoei na het aanplanten tussen oktober en februari alle takken tot ongeveer 5 centimeter boven de grond. Bij voorkeur snoeien tot een oog dat naar buitenkant is gericht. Hoewel dit drastisch lijkt, zorgt dit ervoor dat er 5 tot 8 sterke gesteltakken worden gevormd die de basis van je struik voor de komende jaren gaan vormen. 
  • Er zullen ongeveer 5 tot 8  gesteltakken uit groeien. Deze zullen de basis vormen van je struik. Het eerste jaar zullen deze nog geen bessen leveren, maar het jaar erop zullen een grote hoeveelheid aan bessen opleveren. 
  • Als de struik goed groeit zullen aan de gesteltakken de twee jaren daarop weer nieuwe eenjarige takken groeien, die de bessen voor dat jaar zullen dragen. In deze twee jaren hoef je de struik niet veel te snoeien, omdat het nog eenjarig en tweejarig hout is, waardoor deze takken veel bessen opleveren. Na deze twee jaar kan je gaan beginnen aan de normale snoei, het wegsnoeien van oude takken om nieuw, eenjarig hout te creëren

Normale snoei

Als je de zwarte bessenstruik wat langer in de tuin hebt staan, ga je over op de normale snoei van de struik. Belangrijk bij deze snoei is dat je de struik stimuleert om nieuwe, gezonde eenjarige takken aan te maken. Deze takken zullen de meeste opbrengst aan bessen met zich meebrengen. Je stimuleert de groei van nieuwe takken door oud hout, kruisende takken of dode takken weg te snoeien. De normale snoei ziet er als volgt uit:

  • Bekijk de struik en ga allereerst op zoek naar dode en vervelend kruisende takken die aan de gesteltakken groeien. Dode takken kunnen geheel teruggesnoeid worden, vervelend kruisende takken kunnen teruggesnoeid worden tot aan een knoop die zich naar buiten richt. Probeer bij het terugsnoeien van gekruiste takken indien mogelijk de oudste tak weg te knippen, die te herkennen is aan zijn donkere kleur
  • Knip ongeveer een derde van de oudste zijtakken terug tot de hoofdtak (de gesteltak). Oude takken zijn gemakkelijk te herkennen bij de zwarte bessenstruik doordat ze donker van kleur en vaak wat dikker zijn. Laat de jonge takken, die lichter van kleur zijn, met rust. Deze takken zullen het volgende jaar de grootste opbrengst aan zwarte bessen produceren
  • Wanneer er nieuwe, jonge scheuten uit de grond komen, snoei je het grootste gedeelte hiervan terug. Dit zorgt ervoor dat de struik zijn energie zal steken in de al bestaande gesteltakken waardoor deze een hogere opbrengst leveren. Laat enkele grondscheuten staan, deze zullen later de nieuwe gesteltakken worden en de nieuwe basis van de struik vormen
  • Herhaal dit jaarlijks en je kan elk jaar weer opnieuw genieten van je zwarte bessenstruik!

Snoeigereedschap voor zwarte bessenstruik

De zijtakken van de zwarte bessenstruik zijn over het algemeen gemakkelijk te snoeien met een snoeischaar. Deze zijn wat dunner waardoor je er gemakkelijk doorheen komt. De gesteltakken (de grote takken die vanaf de grond groeien) zijn meestal wel wat dikker dan de zijtakken, waardoor je er moeilijker doorheen komt met een snoeischaar. Hier is het gebruik van een takkenschaar of snoeizaag aan te raden. Daarnaast is het altijd verstandig om met tuinhandschoenen te werken tijdens het snoeien, zodat je handen goed beschermd zijn. 

Zwarte bessen oogsten

Een volwassen zwarte bessenstruik kan gemakkelijk 4 tot 5 kilo aan zwarte bessen produceren. Genoeg om te oogsten dus! Afhankelijk van de weersomstandigheden kan je van juli tot september de zwarte bessen plukken. Let er wel op dat je alleen de rijpe bessen plukt, die te herkennen zijn aan hun donkerpaarse (zwarte) kleur. Anders kun je de bessen beter nog even laten hangen tot ze rijp zijn. In tegenstelling tot de aalbes dien je de bessen zo snel mogelijk te plukken wanneer ze rijp zijn aan de struik, wanneer je ze te lang aan de struik laat hangen bederven ze vrij snel. Wanneer ze geplukt zijn blijven de bessen 3 dagen goed, zorg dus dat je ze snel gebruikt om te verwerken. Indien je ze langer wilt bewaren kan je de bessen invriezen.

Zwarte bes oogsten